Mobulu na basi mpe bana basi na Ouganda: Esika ya kozwa lisalisi

Na mokili mobimba, mwasi moko kati na misato azwaki mpasi na mobulu ya kosangisa nzoto (GBV), na 35% ya basi na mokili mobimba oyo bakutanaki na mobulu ya nzoto mpe/to ya kosangisa nzoto ya molongani ya penepene to mobulu ya kosangisa nzoto oyo ezali molongani te. Kasi, nini ezali “monstre monene” oyo ebalukaki pandemie mondiale.

Na Ouganda, ata 56% ya basi ya mibu 15-49 bazwaki mobulu ya nzoto to ya kosangisa nzoto na molongani na bango, kolanda ba données ya Bureau ya statistique ya Ouganda. Lisusu, na 2022, bato 17,698 ya mobulu na ndako esalemaki, ndenge 1lapolo ya mbula na mbula ya bapolisi ya Ouganda oyo basalaka makambo ya mabe1 emonisi . 13,052 kati na bango bazalaki basi, kosala 76% ya ba cas nionso oyo elobamaki.

Mobulu oyo esalemi na kati ya mibali na basi ezali nini?

Mobulu oyo esalemi na bokeseni ya mibali na basi elakisi mbeba nyonso oyo esalemi na moto to na etuluku (basi to mibali) mpo na mikumba, mikumba mpe ezalela na bango oyo bato bakanisaka.

Genre ezali nini?

Genre ezali kolobela bizaleli ya basi, mibali, bana basi mpe bana mibali oyo etongami na bomoi ya bato. Yango esangisi ba normes, bizaleli mpe mikumba oyo etali kozala mwasi, mobali, mwana mwasi to mwana mobali, mpe lisusu boyokani moko na mosusu.

Mobulu oyo esalemi mpo na mibali mpe basi ezali kaka epai ya basi mpe bana basi?

Te, basi mpe mibali bakutanaka na mobulu oyo etali mibali na basi, nzokande, bato oyo bazali na likama mingi ya kozwa GBV ezali basi mpe bana basi.

Mitindo nini ya mobulu oyo esalemi na kati ya mibali na basi?

Mobulu na nzoto: Yango elakisi mosala to etamboli nyonso oyo esalaka mpasi na nzoto mpo na nguya ya nzoto. Yango ekoki kozala kobundisa moto makasi mpe ya mikemike, na ndakisa, kobɛta moto makofi, kobɛta ye mbata, kotindika, kobwaka biloko, kotumba mpe kobwaka moto na ndako na makasi, bakisa mpe kozanga bonsomi mpe koboma moto na nko.

Mobulu na kosangisa nzoto: Yango elimboli likambo to etamboli nyonso ya kosangisa nzoto oyo esalemi epai na moto kozanga ete andima. Yango ekoki kozala na lolenge ya kosangisa nzoto na makasi to kobebisama na kosangisa nzoto. Ekoki kosalema na kati ya libala to na likambo ya boyokani ya penepene, na ndakisa kotinda molongani na yo na makasi na kosangisa nzoto.

Mobulu ya makanisi : Yango elakisi mosala to bizaleli nyonso oyo epesaka moto mabe na makanisi. Lolenge oyo ya kobebisa ezali ntango nyonso pɛtɛɛ te mpo na koyeba, mpamba te etikaka bampota ya nzoto te kasi ekoki kozala na bopusi makasi mpe ya koumela na kolɔngɔnɔ ya makanisi ya moto. Ekoki kozala kofinga na maloba, kokitisa, kosala manipulation, kotindika, kofinga lokumu, koboya bolingo, gaslighting, contrôle, mpe isolement, mpe makambo mosusu.

Mobulu ya nkita : Yango elakisi mosala to bizaleli nyonso oyo ezali kosala mabe na nkita na moto moko. Esɛngaka kotambwisa, kosala manipulation, to kopekisa mosolo ya moto moko na mokano ya kozala na bokonzi mpe bokonzi likoló na yango. Lolenge oyo ya mobulu ekoki kosalema na kati ya boyokani ndenge na ndenge, bakisa mpe boyokani ya penepene mpe boyokani ya libota.

Misala ya bonkoko ya mabe : Misala ya mimeseno ya sikisiki, esika wapi bana basi mpe basi bazwaka motuya moke mpe batalelami lokola bana mboka ya kelasi ya mibale oyo bazali na makoki mingi te. Yango esangisi mabala na makasi, kokata binama ya basi, mpe makambo mosusu.

Benga na FRRM yebisa Line ya Lisalisi ya Ofele 0800 32 32 32

Nini ezali bantina minene ya Mobulu oyo euti na mibali na basi?

Ba stereotypes ya mabe ya genre mpe mimeseno ya patriarcal: Ba stereotypes lokola mibali bazali aggressif, contrôle, mpe dominant, alors que basi bazali docile, docile, subservient, to mibali bazali ba fournisseurs mpe basi bazali propriété e justifier violence contre basi.

Matata, mikakatano mpe bolongolami na bisika na bango : Na tango ya bitumba mpe mikakatano, basi mpe bana basi nde bazali na likama mingi.  Mbala mingi na bantango mosusu, mobulu ya kosangisa nzoto ezali kokoba kosalelama lokola nzela ya bitumba na bitumba ya bibundeli. Longola yango, na ntango ya mikakatano, mabota basalelaka kobala bana na bango ya basi na bomwana lokola eyano ya kozanga elikya mpo na kosala ete bana na bango ya basi bázala na likama te mpe bázala na libateli ya mbongo, nzokande basi oyo bakómi mikóló bakoki kokende kosalelama na kosangisa nzoto mpo na kobika.

Bobola: Ata libanda ya bisika ya bitumba, mabota oyo bazali na mposa ya mosolo bakobaluka na kotinda bana basi ya mibu 15 kino 18 na makasi na mabala na makasi mpo na kokitisa bafaktire na bango mpe kozwa lisungi ya mosolo epai ya bokilo na bango ya mibali.

Masanga mpe komɛla bangi: Ntango bakómi baombo ya masanga mpe ya komɛla bangi, mibali mingi bazalaka na momeseno ya kobɛta basi na bango mpo na kozwa mbongo oyo basi na bango basali mpo na komɛla masanga, mpe basalelaka lisusu mabe na nzoto mpe kosangisa nzoto na makasi na basi na bango na libala nsima ya masanga mpe bopusi ya biloko oyo ezali na kati.

Ndenge nini kosolola na baye babiki na mobulu oyo esalemi na bokeseni ya mibali na basi

Fungola, Ekangama Te: Na nzela ya kokanisa elobeli ya nzoto ya moto, elingi koloba, kofungola maboko, kotala moto oyo abiki to kogumbama liboso, elakisaka moto oyo azwi mpasi ete ozali na mposa ya kosolola, na yango, esalaka ete báfungwama epai na yo mpe báyebisa mpasi na bango.

Lendisá, Kopusama te: Kopesa bato ntango mpo na kokanisa, bakisa mpe koloba maloba lokola, “Yebisa ngai makambo mingi na ntina na yango” to koningisaka motó kaka na motó ekoki kosalisa bato oyo bazali na maladi ya GBV bámiyoka ete bazali na likama te mpe báfungwama.

Lisungi, Kosambisa te: Kundwelá kaka bato ete ozali wana mpo na kosunga bango, kozanga kosambisa, mpo ekoki kosalisa bango bámiyoka ete bandimaka bango mpe kokitisa mayoki na bango ya kotyola mpe ya nsɔni.

Yoka mingi, koloba moke: Kopesa bato libaku ya koloba ekoki kosala ete bato bámiyoka ete bayoki bango mpe bazali na ntina.

Benga na FRRM yebisa Line ya Lisalisi ya Ofele 0800 32 32 32

Ndenge nini kosunga baye babiki na mobulu oyo esalemi na bokeseni ya mibali na basi

Kosimba : Litambe ya yambo mpo na kopesa lisungi ya malamu na baye babiki na GBV ezali ya kokutana na bango ntango oyoki, omoni to ozali koyoka ete likambo moko ezali mabe. Kasi, ezali na ntina kosimba bango na ndenge oyo ezali na likama te mpo na yo mpe mwasi oyo ozali kosalisa, mpo na kokutana na yo ntango molongani na ye to bato mosusu bazali te, kosimba loboko te na katikati ya épisode ya mobulu na ya yo moko, ata moke te sɛngá bato mosusu bákende elongo na yo.

Yoka: Sala que oyoka, po tango oyoki mutu, olakisaka solidarité, soin pe souci.

Validation: Validation elakisi ko assurer muasi que azali na faute te pe kolakisa que o comprendre ye pe ondimi ye. Na maloba lokola, “Ezali faute na yo te”, “Nandimi yo”, victime ayokaka soutien mpe afungoli mingi.

Kobakisa Bobateli: Uta ngonga ya yambo ya kokutana na moto oyo azwi mpasi mpe na boumeli ya boyokani, ezali na ntina kotala mpe kotombola bokengi ya mobiki. Yango esɛngaka kotuna mituna soki bazali kosepela te na likambo moko to bazali komitungisa mpe kokanisa na bango banzela ya libateli.

Tala: Okoki kosalisa baye babiki na GBV bazwa lolenge ya lisungi ya ndenge na ndenge mingi lokola bobateli bokolongono, toli to misala ya police na koyebisa bango lolenge nini ya misala ezali na esika ofandi, mpe lisusu kolobela mpe kosalisa bango na lolenge nini bakoki kozwa misala oyo elobami.

Bolanda: Lokola mbongwana ezali mosala ya ntango molai mpe ezali pete te. Ezali na ntina mingi kolanda ngonga ya koleka mpe komona lolenge nini makambo ezali kokende liboso mpe soki lisungi ekeseni esengeli.

Misala nini ekoki kosalisa moto oyo abiki na GBV?

Kokutana na lolenge nyonso ya mobulu oyo etali mwasi na mobali ezali na bopusi likoló na bolamu ya moto. Ezali na ba services pe ba interventions ndenge na ndenge oyo ekoki kozala pona ba survivants. Yango ezali mpo na kozongisa lokumu na bango mpe kosunga bango na koluka bosembo. Yango ekoki kozala kasi ekoki kosuka te na:

Soins médicaux ya nokinoki mpe oyo ekobikisa bomoi oyo esangisi lisalisi ya malamu mpe kopekisa bokono mpo na baye babiki na GBV. Misala miye mipesami ofele mpo na bato banso bakimi mboka mpe baye bazali koluka kobombana na mboka mopaya na bisika ya bokolongono ya leta (ya leta) na Ouganda.

Toli moko na moko, lisungi ya mayoki mpe ya psychosocial

Lisungi mpo na babiki oyo bazali koluka bosembo mpe lisalisi ya mibeko. Bato oyo babiki na GBV na bisika oyo bato bakimá mboka na Ouganda bakoki kozwa lisalisi ya ofele na mibeko.

Esika ya kopesa lapolo

Mpo na koyebisa likambo ya GBV, ezali na bisika mingi oyo bakoki koyebisa.

Likita ya mboka 1 (LC.1) .

Moto akoki kopesa lapolo na LC.1 oyo ezali penepene mpo na kosala ete bokengi ezala mbala moko mpo na mobiki, kobatela bilembeteli mpo na banzela ya lisungi. LC.1 ekoki kosala botindiki na ba acteurs ya bokengi oyo babongi lokola police to bureau ya probation. Esengeli kosilisa nokinoki mitungisi oyo ebimisami mpo na koboya kobungisa bilembeteli.

Polisi

Moto oyo abiki, bandeko na ye to motatoli asengeli komipesa na commissariat ya police oyo ezali pene, mpo na kosala ete moto oyo abiki azala na bokengi mbala moko mpe kobatela bilembeteli mpo na kosamba na esambiselo. Soki moto akómi mbindo to asangisaki nzoto na makasi, esengeli komema moto oyo abiki mpo na kosala ekzamɛ ya monganga na boumeli ya ngonga 72. Ba policiers bakoki kotinda moto oyo azwi mpasi na esika ya kobombama to mpo na kozwa toli ya psychosocial.

Monganga ya bokolongono

Bokutana na monganga mpo na kopesa lisalisi ya monganga oyo esengeli na moto oyo abiki. Mpo na kopekisa bokono ya VIH to ba STI, esengeli kopesa prophylaxie post-exposition (PE) na kati ya ngonga 72.

Soki monganga azali kokanisa ete mobulu na ndako ezali, basengeli kokoma na mikanda botali mpe koyebisa moto oyo abiki na ntina ya banzela oyo ezali na kati ya système ya lisungi ya bosembo mpe ya psychosocial.

Ba fournisseurs ya service psychosocial

Bosimba maboko na bango mpo na kosalisa babiki kolonga ba traumatismes mpe stigmat social. Yango esengeli kozala sekele. Na nsima, makambo yango ekokaki kosalisa moto oyo abiki ayeba makambo oyo mibeko ekoki kosala mpe makambo oyo esengeli mpo na kolanda bosembo.

Bakonzi ya bonkoko/ lingomba/Lisanga

Bakokaki kokutana na bato yango mpo na koluka kopesa toli na babalani mpo na kosilisa mobulu na ndako. Kasi, yango etalelaka te mbeba ya liwa mpe ya kosangisa nzoto, mpamba te esengeli kotinda yango na bapolisi. Soki bosoto/bosangisi nzoto na makasi, esengeli komema mobiki mpo na ekzame ya monganga na kati ya ngonga 72 mpo na kopekisa bokono ya VIH mpe na kati ya mikolo 3 mpo na koboya zemi oyo elingi te.

Benga na FRRM yebisa Line ya Lisalisi ya Ofele 0800 32 32 32

Awa na se ezali nzela ya botindiki GBV mpo na bofandisi ya ba réfugiés Kyaka II.

Pona ba informations ebele, benga biso na nzela ya numéro na biso ya WhatsApp [phone]

Lokasa ya Facebook, Tubulire.Info mpe Momemi-nsango.

Kotala na biso Chaîne ya WhatsApp mpo na makambo ya sika mpe mabaku.